Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ
Πότε, Πού, Πώς
Η Μάχη των Θερμοπυλών πραγματοποιήθηκε το 480 π.Χ. μεταξύ Ελλήνων και Περσών κατά την δεύτερη Περσική εισβολή στην Ελλάδα. Μια σημαντική μάχη που είχε προηγηθεί της μάχης των Θερμοπυλών είναι αυτή του Μαραθώνα, που έλαβε χώρα δέκα χρόνια νωρίτερα και στην οποία οι Πέρσες ηττήθηκαν. Για αυτό ετοίμασαν μια δεύτερη εκστρατεία, αρχηγός της οποίας ήταν ο Ξέρξης. Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες να κλείσουν τα στενά των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου. Οι Πέρσες έφτασαν στα στενά στις αρχές του Σεπτεμβρίου.
Αντίπαλοι ήταν ο στρατός των Ελλήνων, με Λεωνίδα με τον στρατό των Περσών, με αρχηγό τον Ξέρξη. Ο στρατός των Περσών αποτελούνταν από στρατιώτες ποικίλων εθνών. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο στρατός του Ξέρξη (ναύτες, πεζοί, ιππείς, Άραβες και Λίβυες, Έλληνες και σύμμαχοι), αριθμούσε 2.641.000 άνδρες! Ο αριθμός αυτός έχει γενικά απορριφθεί. Ο Κτησίας ο Κνίδιος, ο γιατρός του Αρταξέρξη, αναφέρει ότι ο στρατός του Ξέρξη ανερχόταν σε 800.000 άνδρες και ο αριθμός αυτός παραδίδεται και από άλλους ιστορικούς. Σε κάθε περίπτωση, δεν ήταν λιγότεροι από 400.000. Από την άλλη μεριά, οι Έλληνες ήταν μόλις 6.000 στρατιώτες: Αρκάδες, Τεγεάτες, Μαντινείς, Κορίνθιοι, Φλειάσιοι, Μυκηναίοι, Θεσπιείς, Θηβαίοι, Φωκείς, Οπούντιοι Λοκροί και βέβαια το επίλεκτο σώμα των 300 Σπαρτιατών οπλιτών με αρχηγό τον βασιλιά της Σπάρτης, Λεωνίδα.
Το στενό των Θερμοπυλών, που βρίσκεται νότια του Σπερχειού, την εποχή εκείνη ήταν πραγματική στενή λωρίδα, από την οποία η διέλευση αμαξών και στρατευμάτων είχε μεγάλες δυσχέρειες. Στους πρόποδες του Καλλιδρόμου, οι Θερμές πηγές θειούχων υδάτων, που υπάρχουν και σήμερα κατακάλυπταν το πετρώδες έδαφος.
Πριν τη μάχη
Ο Ξέρξης είχε στρατοπεδεύσει σε περιοχή που απείχε μία περίπου ώρα πορείας από το στενό των Θερμοπυλών, όπου είχαν εγκατασταθεί οι ελληνικές δυνάμεις. Οι Έλληνες στρατιώτες γυμνάζονταν, έβγαιναν από το οχυρώμά τους ( που είχαν κατασκευάσει για προστασία από τα βέλη), περιφέρονταν άφοβα και έδιναν την εντύπωση ότι περιφρονούσαν τους εχθρούς τους. Ακόμα, χτενίζονταν και καλλωπίζονταν, σαν να πήγαιναν σε γιορτή.
Τελικά ο Ξέρξης επικοινώνησε με τους Έλληνες. Έτσι έστειλε κήρυκες και ζήτησε να του παραδώσουν τα όπλα. Ο Λεωνίδας άκουσε κατάπληκτος τους απάντησε την περίφημη εκείνη φράση που αποτέλεσε το εναρκτήριο σύνθημα μίας μάχης που θα μείνει στην ελληνική αλλά και παγκόσμια ιστορία! «Μολών Λαβέ»!
Οι δυο πρώτες μέρες της μάχης
Οι Πέρσες, μετά από τέσσερις μέρες αναμονής, επιτέθηκαν - πρώτα έστειλε ο Ξέρξης τους Μήδους και τους Κισσίους, που επιτέθηκαν μετωπικά στους Έλληνες. Η συμπλοκή διήρκεσε ολόκληρη την ημέρα, και οι Πέρσες υποχώρησαν με σημαντικές απώλειες. Ο Ξέρξης επανέλαβε την επίθεση καθώς θεωρούσε ότι οι Έλληνες, λόγω του μικρού αριθμού τους, δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν. Μάλιστα έριξε στην μάχη το επίλεκτο σώμα των Αθανάτων, υπό τον στρατηγό Υδάρνη, ο οποίος όμως πολέμησε σε στενότατο χώρο και μη μπορώντας να αναπτύξει τις δυνάμεις του, είχε χειρότερη τύχη. Η επίθεση τελικά αποκρούσθηκε και ο Ξέρξης διέταξε υποχώρηση και αποσύρθηκε αμήχανος στη σκηνή του. Τη δεύτερη μέρα οι Πέρσες συνέχισαν τις επιθέσεις με την ίδια σφοδρότητα, πιστεύοντας ότι οι Έλληνες, λόγω του μικρού αριθμού τους, θα υπέκυπταν. Όμως οι Έλληνες πολεμούσαν συντεταγμένα, ακμαίοι, και οι Πέρσες αναγκάζονταν και πάλι να υποχωρούν, με βαρύτατες απώλειες, ενώ των Ελλήνων ήταν μικρές. Ο Ξέρξης ήταν σε αδιέξοδο.
Ο Εφιάλτης και η ατραπός
Το ίδιο βράδυ (της δεύτερης ημέρας) συνέβη κάτι που οδήγησε στην τελική έκβαση της μάχης. Στη σκηνή του Ξέρξη παρουσιάστηκε ο Μαλιεύς Εφιάλτης, ο οποίος πρόδωσε την Ανοπαία ατραπό, ένα μονοπάτι που οδηγεί από τις δύσβατες χαράδρες του Ασωπού ποταμού προς τις Θερμοπύλες. Ο Ξέρξης, αφού πείσθηκε για την αξία της ατραπού, συγκρότησε αμέσως επίλεκτο απόσπασμα υπό τον Υδάρνη και μόλις έπεσε η νύχτα, υπό την καθοδήγηση του Εφιάλτη, η επιχείρηση τέθηκε σε εφαρμογή. Περίπου τα ξημερώματα, οι 1000 Φωκείς που φύλαγαν το πέρασμα της ατραπού αντιλήφθηκαν ότι είχαν περικυκλωθεί από τους Πέρσες, άρπαξαν βιαστικά τα όπλα τους και βαλλόμενοι υποχώρησαν σε ένα κοντινό λόφο. Εκεί ακολούθησε σκληρή μάχη την οποία έχασαν. Ύστερα, τα στρατεύματα συνέχισαν την πορεία τους για τις Θερμοπύλες. Περίπου το μεσημέρι θα βρίσκονται στα νώτα των Ελλήνων.
Ο Λεωνίδας ενημερώθηκε για τα συμβάντα και, ύστερα από συμβούλιο, διέταξε την αποχώρηση των λοιπών Ελλήνων για τις πατρίδες τους. Μαζί με τον Λεωνίδα έμειναν οι 300 Σπαρτιάτες, 700 Θεσπιείς, με αρχηγό τον Δημόφιλο Διαδρόμου, γιατί ντρέπονταν να αφήσουν τους Σπαρτιάτες να πολεμήσουν μόνοι τους. Παρέμειναν να αγωνιστούν πλάι τους, να μοιραστούν τη θυσία και τη δόξα τους. Παρέμεινε επίσης και ο μάντης Μεγιστίας. Εκεί έμειναν και οι και 400 Θηβαίοι, αλλά αυτοί πιθανότατα παρά τη θέλησή τους.
Η τελική μάχη
Λίγο μετά την ανατολή του Ηλίου άρχισε η αποφασιστική μάχη. Στις ώρες που ακολούθησαν οι Έλληνες πάλεψαν ηρωικά. Ο Στρατός του Ξέρξη επιτίθεται με όλο του τον όγκο. Οι μετά του Λεωνίδα 300 Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς, έχουν πλέον προχωρήσει προς τα εμπρός, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, στο ευρύτερο μέρος του αυχένα, με σκοπό να προξενήσουν μεγαλύτερες απώλειες στους Πέρσες.
Στη θέση αυτήν, οι Πέρσες ρίχνονται στη μάχη κατά μεγάλους σωρούς, εκβιαζόμενοι από τους αξιωματικούς τους με μαστίγια να προχωρήσουν προς τα εμπρός. Πολλοί απ’ αυτούς έπεφταν στη θάλασσα και πνίγονταν ενώ άλλοι, οι περισσότεροι, ποδοπατούνταν από αυτούς και ακολουθούσαν, χωρίς κανείς να ενδιαφέρεται για τον αριθμό των φονευμένων.
Κατά τη στενή αυτή συμπλοκή έπεσε νεκρός ο Λεωνίδας. Από τη στιγμή εκείνη άρχισε νέος πεισματώδης αγώνας. Παρουσιάζεται μεγάλη πύκνωση γύρω από το χώρο του νεκρού, γενναίου αρχηγού των Ελλήνων και τελικά οι Σπαρτιάτες κατορθώνουν να παραλάβουν το σώμα του.
Η σκληρή πάλη διάρκεσε μέχρι την απειλητική ανάπτυξη στα νώτα των Σπαρτιατών του περσικού αποσπάσματος, που οδηγούσε ο Εφιάλτης. Υποχωρώντας αναγκαστικά οι Έλληνες κλείστηκαν όλοι στο οχύρωμα. Εκεί ο αγώνας των Ελλήνων έλαβε μορφή περιμετρικής άμυνας. Υπερασπίζοντας τη θέση τους, χρησιμοποιούσαν τις μάχαιρες τους, τα χέρια τους, ακόμα και τα δόντια τους. Τελικά, ενεργώντας οι Πέρσες από κάθε κατεύθυνση και καταστρέφοντας το οχύρωμα, σκότωσαν όλους τους Έλληνες με βέλη. Την τρίτη μέρα της μάχης, ο στρατός των Περσών είχε νικήσει.
Το μνημείο του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες
Η σημασία της μάχης
Αφού βρήκαν το σώμα του Λεωνίδα, μετά τη μάχη, ο Ξέρξης διέταξε να το αποκεφαλίσουν, πράγμα ασυνήθιστο για τους Πέρσες, που συνήθιζαν να τιμούν τους γενναίους αντιπάλους τους. Μετά από σαράντα χρόνια, τα λείψανα του Λεωνίδα μεταφέρθηκαν στη Σπάρτη και διοργανώθηκαν ετήσιοι αγώνες προς τιμή του. Μαζί με τη μάχη είχε λήξει και η ναυμαχία του Αρτεμισίου από την οποία οι Έλληνες υποχώρησαν στην Σαλαμίνα. Η μάχη αυτή καθυστέρησε σημαντικά τους Πέρσες και έδωσε στον στρατό των Ελλήνων χρόνο για να ετοιμαστεί για την επόμενη μάχη.
Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις πιο γνωστές και σημαντικές μάχες στην Ιστορία. Οι Έλληνες αποφάσισαν να πολεμήσουν στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο για να σταματήσουν την προώθηση των Περσών στη Βοιωτία - κατά τον Τομ Χόλλαντ, «αν οι Έλληνες άντεχαν ακόμα μερικές μέρες, οι Πέρσες θα είχαν αναγκαστεί να υποχωρήσουν λόγω έλλειψης φαγητού και νερού». Η μάχη των Θερμοπυλών, κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, έληξε με νίκη των Περσών, αν και υπέστησαν περισσότερες απώλειες από τους Έλληνες. Παρ' ολ' αυτά, οι Πέρσες κατέλαβαν την Βοιωτία και το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος, και οι συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών συνεχίστηκαν και το επόμενο έτος. Οι Θερμοπύλες απέκτησαν τεράστια φήμη καθώς ενέπνευσαν τις επόμενες γενιές με το παράδειγμα των λίγων και ανδρείων στρατιωτών του Λεωνίδα. Όπως αναφέρει ο Michel de Montaigne, «οι μετέπειτα νίκες των Ελλήνων και η δόξα τους δεν μπορούν να συγκριθούν με την δοξασμένη πτώση του Λεωνίδα και των ανδρών του». Απ' την άλλη, οι Θερμοπύλες αποτελούν παράδειγμα ηρωισμού των ελεύθερων ανδρών που υπερασπίζονται την πατρίδα τους και την ελευθερία τους. Ο Χάνσον αναφέρει ότι «η ελευθερία ήταν η κύρια ιδέα για τους Έλληνες και οδήγησε στην αντίσταση τους στις Θερμοπύλες, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές». Όσον αφορά τον στρατιωτικό τομέα, οι Θερμοπύλες έδειξαν την ύψιστη στρατιωτική εκπαίδευση των Σπαρτιατών καθώς και την ορθή εκμετάλλευση της διαμόρφωσης του εδάφους. Γενικά, η μάχη των Θερμοπυλών ήταν μια ηρωική μάχη από την οποία οι Πέρσες βγήκαν νικητές αλλά με μεγάλες απώλειες.
Επιγράμματα
Τρία επιγράμματα του Σιμωνίδη χαράχθηκαν επάνω στους τάφους των ηρωικών νεκρών. Ένα στον τάφο των Πελοποννησίων, που έπεσαν τις δύο πρώτες μέρες:
“Μυριάσιν ποτέ τῇδε τριακοσίαις ἐμάχοντο
ἐκ Πελοποννήσου χιλιάδες τέτορες”
(Εδώ πολέμησαν κάποτε με τρία εκατομμύρια Περσών, τέσσερες χιλιάδες Πελοποννήσιοι).
Το δεύτερο το χάραξε ο ίδιος ο Σιμωνίδης στον τάφο του φίλου του, του Μάντη Μεγιστία από την Ακαρνανία, που έμεινε εθελοντής κοντά στον Λεωνίδα:
“Μνῆμα τόδε κλεινοῖο Μεγιστία, ὃν ποτε Μῆδοι
Σπερχειόν ποταμόν κτεῖναν ἀμειψάμενοι,
μάντιος, ὃς τοτε Κῆρας ἐπερχόμενος σάφα εἰδώς
οὐκ ἒτλη Σπάρτης ἡγεμόνας προλιπεῖν”.
(Αυτός είναι ο τάφος του δοξασμένου Μεγιστία, που κάποτε τον σκότωσαν οι Μήδοι, όταν πέρασαν τον Σπερχειό, του μάντη, που ενώ γνώριζε καλά πως πλησίαζε ο θάνατος, δεν δέχθηκε να εγκαταλείψει τον βασιλιά της Σπάρτης).
Το τρίτο επίγραμμα, το πιο γνωστό, χαράχτηκε στον τάφο των Τριακοσίων του Λεωνίδα, ως σεμνό και λιτό κόσμημα ανδρείας και υπακοής στους νόμους της πατρίδας:
“Ὦ, ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ὃτι τῇδε
κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι”.
(Ω ξένε, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι εδώ είμαστε θαμμένοι, πιστοί στα δικά τους προστάγματα).
Αιχμές από βέλη και δόρατα που βρέθηκαν στο πεδίο της μάχης
των Θερμοπυλών
Για τη συγγραφή του κειμένου συνεργάστηκαν οι μαθητές:
Γεωργάρας Σέργιος
Σαλίμπ Εμμανουήλ
Σκαρτσίλης Αντώνης
Σπυριούνης Χάρης
Ψειμάδας Χρήστος
Πηγές
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Αθηνών), τ. Β΄, σελ. 321, 328. Αθήνα, 1971.
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2230/Irodotou-Istories_A-Gymnasiou_html-empl/index7_2.html
https://stratistoria.wordpress.com/ancient_times-byzantium/480-thermopyles/
Πολύ ενδιαφέρον βίντεο από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού για τη μάχη των Θερμοπυλών:
https://www.youtube.com/watch?v=PX5bT3LZaqo
Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ ΣΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ
Παρά την νίκη των Περσών στα 480 π. Χ., η μάχη των Θερμοπυλών παραμένει μία από τις πιο γνωστές μάχες των Περσικών Πολέμων και της παγκόσμιας ιστορίας, όχι για την έκβασή της, αλλά για την ανδρεία και την αυταπάρνηση που υπέδειξαν τα στρατεύματα των Ελλήνων στο πεδίο της μάχης, σε μία φαινομενικά άνιση διαμάχη απέναντι στον πολυάριθμο στρατό του Πέρση βασιλέα. Συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες εκτιμήσεις, ο περσικός στρατός ήταν πάνω από τριάντα φορές όσο ήταν ο ελληνικός, ενώ σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ήταν περίπου πεντακόσιες φορές μεγαλύτερός του. Ο Ηρόδοτος, αποτελώντας ίσως τη σημαντικότερη πηγή των μαχών της εποχής εκείνης, μας πληροφορεί επίσης για τις απώλειες της μάχης αυτής, αναγράφοντας ότι από τους Έλληνες, τη ζωή τους έχασαν 1.000 – 4.000 ψυχές, ενώ από τους Πέρσες περίπου 20.000. Όταν πλέον οι Ελληνικές δυνάμεις είχαν προδοθεί από τον Εφιάλτη και είχαν περικυκλωθεί από τα περσικά στρατεύματα, ο Λεωνίδας, επικεφαλής του στρατεύματος των Ελλήνων θύμισε στους τριακόσιους Σπαρτιάτες τον όρκο που είχαν δώσει πριν φύγουν για τη μάχη, να μην αφήσουν τα όπλα, ξεκαθάρισε ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη και παρακίνησε τους υπόλοιπους στρατιώτες να αποσυρθούν από τη σύγκρουση πριν χάσουν αυτή τη δυνατότητα. Όλοι έφυγαν εκτός από τους επτακόσιους Θεσπιείς, οι οποίοι με αρχηγό τον Δημόφιλο πολέμησαν μαζί με τους Σπαρτιάτες μέχρι τελικής πτώσης, κερδίζοντας μια θέση στις σελίδες της ιστορίας. Η ενέργεια των χιλίων αυτών πολεμιστών ενέπνευσε πολλούς συγγραφείς, σκηνοθέτες, πολιτικούς, ζωγράφους και άλλους ανθρώπους των τεχνών και μη, αποτελώντας διαχρονικό παράδειγμα ηρωισμού και επιμονής.
Κείμενο του μαθητή Νικόλα Κλεφτογιάννη
Αριστερά:Το μνημείο του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες. Δεξιά:το μνημείο των Θεσπιέων στις Θερμοπύλες.
Πηγές
Ηροδότου Ιστορίες – Βιβλίο Α’ Γυμνασίου:
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2230/Irodotou-Istories_A-Gymnasiou_html-empl/index7_2.html
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ:
NEWPOST:
